top of page

ISLAH İLE DAVA DİLEKÇESİNDE YER ALAN TUTARIN AZALTILAMAMASI

Güncelleme tarihi: 13 Ara 2024


İDDİAYI DEĞİŞTİRME VE GENİŞLETME YASAĞI İLE ISLAH KURUMU


Tarafların yargılama sürecine ilişkin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi başta olmak üzere, anayasamız ve kanunlarımızda adil yargılanma hakkı mevcuttur. Adil yargılanma hakkının içeriği oldukça geniş olup bünyesinde birçok hakkı barındırmaktadır. Bunlar başlıca silahların eşitliği, makul sürede yargılanma hakkı, bağımsız mahkemelerde yargılanma hakkı, hakimin verdiği gerekçeli kararı öğrenme hakkı vb. haklardır. Taraflar arasında silah eşitliğini sağlamak adil bir yargılama için olmazsa olmaz bir unsurdur. Bu hususta hakimlerin taraflara eşit şekilde davranma yükümlülüğü vardır. Ayrıca taraflar yargılama sürecinin en başında bulunan dilekçeler aşamasında birbirlerine sundukları iddia ve savunmalar ile sürece hazırlanırlar. Tarafların tüm bu süreç aşamasında gerek karşı taraf gerekse de mahkemece yapılacak aşamalardan bilgilendirilmeleri gerekmektedir. Tüm bunlar ile amaçlanan davacı ve davalının iddia ve savunmalarının tam ve doğru bir şekilde tespiti, yargılama sürecinde tarafların silah eşitliğinin sağlanması, dava dilekçesinde belirtilen hususlara yönelik savunma yapılmasını ve tüm bu süreç adına usul ekonomisi gereği yargılamayı hızlı ve adil yargılanma hakkına uygun bir şekilde sonlandırılmasına hizmet eder. Söz konusu amacın sağlanmasına yönelik kanun koyucu iddiayı (savunmayı) genişletme ve değiştirme yasağı getirmiştir. İddiayı değiştirme ve genişletme yasağı yazılı yargılama usulünde dilekçeler aşaması (cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçelerinin verilmesi) ile basit yargılama usulünde ise dava dilekçesi ve cevap dilekçesinin verilmesi ile başlanmaktadır. Bu yasağın istisnalarından biri de ıslah kurumudur.


ISLAH KURUMUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ


Taraflar dilekçelerinde talepte bulunmadıkları bir husus hakkında karşı tarafın ve hakimin muvafakati olmaksızın bir kereliğine mahsus iddiayı değiştirme ve genişletme yasağı olmaksızın dosya kapsamında yaptıkları usul işlemlerini ıslah edebileceklerdir. Nitekim 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 176. maddesi uyarınca “Taraflardan her biri, yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilir. Aynı davada, taraflar ancak bir kez ıslah yoluna başvurabilir.” hükmü yer almaktadır. Ancak ıslah yoluna başvurabilmek için iddiayı değiştirme ve genişletme kapsamında kalan bir husus olmalıdır. Böylelikle ıslah yoluyla daha önce ileri sürülemeyen vakıalar ileri sürülebilecek ve talep sonucu arttırılabilecektir. Yine HMK m.180 hükmünce ıslah yoluna başvuran tarafın bir hafta içerisinde yeni bir dava dilekçesi vermesinin zorunluluğu vardır.


ISLAH YOLUYLA TALEBİN DARALTILMASI


Islah kurumunun amacı iddiayı değiştirme ve genişletme kapsamında kalacak vakıa ve taleplere yöneliktir. Talebin daraltılması hususuna hizmet eden kanunda farklı kurumlar mevcuttur. Davayı geri alma, davadan feragat etme, sulh gibi kurumlar davada talep edilen tutarın tamamen veya kısmen daraltılmasına hizmet etmektedir. Bu amaca ıslah ile ulaşılmasında doktrinde farklı görüşler olmakla birlikte uygulamaya yönelik sağlıklı adım atmak için Yargıtay kararlarına bakılmalıdır. Yargıtay ıslah yoluna başvurarak talebin daraltılmasını feragat olarak yorumlamaktadır.



Emsal Yargıtay kararlarına göre;


13. Hukuk Dairesi 2017/4147 E. , 2020/5500 K.;

6100 sayılı HMK'nın 176/1. maddesine (HUMK' un 83. maddesi) göre, "taraflardan her biri yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilir." Davacının beyanı bir usul işlemi olmayıp maddi hukuka taalluk eden kısmi feragattir. Doktrinde buna talep sonucunun daraltılması da denilmektedir. Davacının talep sonucunu azaltması davayı genişletme ya da değiştirme sayılmaz. Tam veya kısmi feragat için karşı tarafın iznine ve ayrıca bunun için ıslah yoluna başvurulmasına gerek yoktur. Davacı talebini 7.350,00 TL olarak belirterek talebini küçültmüştür. O halde, mahkemece, davacının kısmi feragat niteliğindeki beyanı dikkate alınarak bir karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir.


3. Hukuk Dairesi 2019/4523 E. , 2020/1599 K.


HUMK'nun 176. maddesine göre iki taraftan her biri usule ilişkin olarak yaptığı işlemi tamamen veya kısmen ıslah edebilir, yani düzeltebilir. Bu niteliği itibariyle ıslah, gerçeğin meydana çıkması bakımından öğretide faydalı bir müessese olarak kabul görmektedir. Islah, bir tarafın izni olmaksızın diğer tarafın gerçekleştiremeyeceği işlemlerin yapılmasına olanak sağlayan istisnai bir usul işlemidir… 6100 sayılı HMK'nun 176/1. maddesine göre, "taraflardan her biri yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilir." Eldeki davada davacının talebi, bir usul işlemi olmayıp maddi hukuka taalluk eden kısmi feragattir. Doktrinde buna talep sonucunun daraltılması (azaltılması) da denilmektedir. Davacının talep sonucunu azaltması, davayı genişletme ya da değiştirme sayılmaz. Tam veya kısmi feragat için karşı tarafın iznine ve ayrıca bunun için ıslah yoluna başvurulmasına gerek yoktur. (Baki Kuru - Hukuk Muhakemeleri Usulü - altıncı baskı cilt IV sayfa 4048-4049) Davacının söz konusu isteminin ıslah müessesesinin mahiyetiyle bağdaşır bir yönü de bulunmamaktadır. Bölge Adliye Mahkemesi, işlemin bu niteliğini belirlemede hataya düşmüştür.


3. Hukuk Dairesi 2017/6485 E. , 2019/3437 K.


Davacının buradaki talebi, bir usul işlemi olmayıp maddi hukuka taalluk eden kısmi feragattir. Doktrinde buna talep sonucunun daraltılması (azaltılması) da denilmektedir. Davacının talep sonucunu azaltması, davayı genişletme veya değiştirme sayılmaz. Tam veya kısmi feragat için karşı tarafın iznine ve ayrıca bunun için ıslah yoluna başvurulmasına gerek yoktur ( Baki Kuru- Hukuk Muhakemeleri Usulü- altıncı baskı cilt IV sayfa 4048-4049). Dolayısıyla davacı vekilinin bu isteminin, ıslah müessesinin mahiyetiyle bağdaşır bir yönü de bulunmamaktadır. Mahkeme, işlemin bu niteliğini belirlemede hataya düşmüştür. Kural olarak karşı tarafın iznine bağlı olmadan düzeltilecek işlemler ve yapılacak talepler için ıslah yoluna başvurulmaz.


Av. Yılmaz GÜNEŞ

bottom of page