Türk Ceza Kanunu'nun 161. Maddesinde, "Malvarlığına Karşı Suçlar" başlıklı bölümünde düzenlenmiştir.
Türk Ceza Kanunu / Malvarlığına Karşı Suçlar/ Hileli İflas
Madde 161- (1) Malvarlığını eksiltmeye yönelik hileli tasarruflarda bulunan kişi, bu hileli tasarruflardan önce veya sonra iflasa karar verilmiş olması halinde, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Hileli iflasın varlığı için;
a) Alacaklıların alacaklarının teminatı mahiyetinde olan malların kaçırılması, gizlenmesi veya değerinin azalmasına neden olunması,
b) Malvarlığını kaçırmaya yönelik tasarruflarının ortaya çıkmasını önlemek için ticari defter, kayıt veya belgelerin gizlenmesi veya yok edilmesi,
c) Gerçekte bir alacak ve borç ilişkisi olmadığı halde, sanki böyle bir ilişki mevcutmuş gibi, borçların artmasına neden olacak şekilde belge düzenlenmesi,
d) Gerçeğe aykırı muhasebe kayıtlarıyla veya sahte bilanço tanzimiyle aktifin olduğundan az gösterilmesi, gerekir.
765 sayılı TCK' da hileli iflas suçunun yalnızca yaptırımı düzenlenmiş ve hangi hareketlerin hileli sayılacağı, İcra ve İflas Kanununda gösterilmiştir. 5237 satılı TCK da ise hileli iflas suçunun gerek yaptırımını gerekse de hileli iflas hareketlerini aynı madde içerisinde düzenlemiştir.
Madde metnindeki tasarrufların iflasa karar verilmeden önce veya sonra gerçekleşmesi bakımından bir fark yoktur. Hileli iflas, seçimlik hareketli bir suçtur.
A) Alacaklıların Alacaklarının Teminatı Mahiyetinde Olan Malların Kaçırılması, Gizlenmesi Veya Değerinin Azalmasına Neden Olunması
Failin bu bentteki amacı, iflas kararı verildiğinde iflas masasına girecek malların, teminat gösterildiği tarihteki değerinden daha az bir değere sahip olmasını sağlamaktır. Malların bulunmaması için bilinmeyen bir yerde saklanması, paraya çevrilmesi gereken malların çevrilmeyerek bozulmasına sebep olma, iflas masasına yanlış bil vermek bu bende örnek olarak gösterilebilir. Malların değerleri azalmasıyla netice gerçekleşecektir.
B) Malvarlığını Kaçırmaya Yönelik Tasarruflarının Ortaya Çıkmasını Önlemek İçin Ticari Defter, Kayıt Veya Belgelerin Gizlenmesi Veya Yok Edilmesi
Suça konu tasarrufları tasdik eden her türlü kayıtların gizlenmesi veya yok edilmesi bu bendin konusunu oluşturmaktadır. Bentte sayılan defter, kayıt, belgelerin iflasa tabi şirketin aktif ve pasif malvarlığını tespit eden belgeler olmalıdır.
C) Gerçekte Bir Alacak Ve Borç İlişkisi Olmadığı Halde, Sanki Böyle Bir İlişki Mevcutmuş Gibi, Borçların Artmasına Neden Olacak Şekilde Belge Düzenlenmesi
Bu seçimlik hareketlerin yapılmasıyla fail ayrıca belgede sahtecilik suçundan dolayı da cezalandırılacaktır.
D) Gerçeğe Aykırı Muhasebe Kayıtlarıyla Veya Sahte Bilanço Tanzimiyle Aktifin Olduğundan Az Gösterilmesi
Bu seçimlik hareketlerin yapılmasıyla fail ayrıca belgede sahtecilik suçundan dolayı da cezalandırılacaktır.
Suçun işlendiği yer, hileli tasarrufların gerçekleştiği yerdir. Suçun işlenme tarihi olarak iflasın açılma tarihinin tespit edilmiş olması, failin cezalandırılması için, iflas kararının kesinleşmesinin beklenmesi gerektiği gerçeğini değiştirmez.
Suçun faili, gerekçesinde de belirtildiği üzere; iflasa tabi bir borçlu yani, tacir olabilir. Ancak tüzel kişinin tacir olması durumunda, tüzel kişiliğin organ veya temsilcisi olan, tüzel kişi adına tasarrufta bulunan gerçek kişiler de suç faili olabileceklerdir.
Suçun mağduru, borçlunun alacaklılarını alacaklarına güvence olan malvarlığını ortadan kaldırması, azaltılması veya alacaklılar arasında eşitliği bozan diğer muameleleri sonucu, alacaklarını tamamen veya kısmen alamamış bulunan alacaklılardır.
Hileli iflas suçunda, cezayı arttıran veya azaltan nitelikli unsurlar yoktur.
SUÇUN MANEVİ UNSURU
Suçun manevi unsuru kasttır. Hileli iflas suçunda genel kastın yanında ayrıca "alacaklıları zarara uğratma kastı" yani saiki aranmaktadır.
HUKUKA AYKIRILIK UNSURU
Türk Ceza Kanunu'nun ilgili maddelerinde hukuka uygunluk halleri düzenlenmiştir. Bu maddelere göre; kanun hükmünü yerine getirme, hukuka uygun emrin yerine getirilmesi, meşru savunma, hakkın icrası ve ilgilinin rızası hukuka uygunluk halleridir. Doktrinde, hileli iflas suçuna uygulanabilecek herhangi bir hukuka uygunluk sebebi yer almamaktadır.
TEŞEBBÜS, İŞTİRAK, İÇTİMA
Malların kaçırılması ve gizlemesi ve diğer bentlerde yer alan seçimlik hareketler, sırf hareket kabilinden fiiller olması sebebiyle ister iflas kararından sonra, ister iflas kararı alınmasından önce gerçekleştirilsin, teşebbüse mümkün değildir.
Özgü bir suç olduğu için iflasa tabi olmayan şahısların bu suça iştiraki ancak azmettiren ya da yardım eden biçiminde olabilir.
İçtima hükümleri genel olarak uygulanmaktadır.
SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA SÜRECİ
Hileli iflas suçu, soruşturma ve kovuşturması re'sen yapılan bir suçtur. Suçun yaptırımı üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezasıdır. Hileli iflas suçu açısından görevli mahkeme, Ağır Ceza Mahkemesi olup dava zamanaşımı 15 senedir. Ceza zamanaşımı yirmi yıldır.
Etkin pişmanlık hükümleri ise sayılı suçlar arasında yer almaktadır.
Av. Yılmaz GÜNEŞ